Przyprawy

Rozmaryn

Rozmaryn jako przyprawa i roślina lecznicza znany jest już od starożytności, z tego też okresu pochodzi ciekawa legenda odnosząca się zarówno do jego nazwy, jak i koloru kwiatów. Mówi się, że pierwotnie były one białe, ponieważ jednak Matka boska jeszcze przed narodzinami Jezusa zawiesiła na krzewie swój niebieski płaszcz – ich kolor się zmienił. Z tego tez powodu w wielu językach (w tym i w polskim) nazwa krzewu nawiązuje do tego wydarzenia.
To jednak nie piękna legenda, ale właściwości prozdrowotne i niepowtarzalny smak przyczyniły się do tego, że przez ponad dwa tysiące lat rozmaryn nie tylko nie stracił na popularności, ale przeciwnie – nadal jest stosowany z powodzeniem zarówno w medycynie ludowej, jak i w kuchniach na całym świecie. Okazuje się przy tym, że zapach, smak i właściwości lecznicze idą ze sobą w parze przyczyniając się do coraz większej popularności przyprawy.
Tym, co sprawia, że po rozmaryn jest wykorzystywany zarówno przez szefów kuchni, jak i przez osoby, które nie znają się na arkanach sztuki kulinarnej jest przede wszystkim jego pozytywny wpływ na procesy trawienne. Rozmaryn pomaga pacjentom zmagającym się z problemem niewydolności dróg żółciowych i może być z powodzeniem stosowany jako środek zaradczy wykorzystywany podczas wzdęć i zaparć. Okazuje się jednak, że przypadłości związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu pokarmowego nie są jedynymi, z którymi radzi sobie rozmaryn. Ziele zalecane jest również pacjentom zmagającym się z częstymi infekcjami oskrzeli, wspiera również osoby, które zimą nie radzą sobie najlepiej z chronicznym zmęczeniem, infekcjami grypowymi oraz z dolegliwościami związanymi z nosem i gardłem.
Rozmaryn ceniony jest również ze względu na swój niepowtarzalny zapach i to właśnie on przyczynia się do jego szeregu zastosowań kulinarnych. Cenią go zarówno amatorzy dań jednogarnkowych, jak i osoby chętnie sięgające po gulasze, rozmaryn znakomicie sprawdza się jednak również jako przyprawa wzbogacająca zapach i smak zup, a nawet jako dodatek stanowiący urozmaicenie dań z grilla.
O jakości rozmarynu jako przyprawy decyduje przede wszystkim jej wiek. Rozmaryn stosunkowo szybko przestaje zachwycać swoim aromatem, jeśli więc nie zbieramy go samodzielnie, starajmy się nie wybierać tych produktów, które zwracają na siebie uwagę ze względu na choćby lekko zwiędłe liście, nie zda się on nam bowiem na wiele.





Chili

Jeszcze kilkanaście lat temu podchodziliśmy z pewną ostrożnością do papryczki chili używanej jako przyprawa w krajowej kuchni. Owszem, nie mogliśmy utrzymywać, że nie odpowiada nam jej ostry smak, obawialiśmy się jednak, że to co smaczne nie zawsze jest zdrowe. Naszą niewiedzę uzupełniały stereotypy, przez długi okres papryczki chili cieszyły się więc złą sławą. Dziś wiemy jednak, że jest to sława niezasłużona, ostre przyprawy mogą bowiem nie tylko poprawić smak potraw, ale również utrzymać nasz organizm w dobrej kondycji.
 O dodawaniu papryczki chili do potraw powinny pomyśleć przede wszystkim te osoby, które zmagają się z problemem nadwagi. Oczywiście, ostry smak kolejnych posiłków nie zastąpi ćwiczeń fizycznych i nie przyczyni się do tego, że nagle wygaśnie nasza zgubna miłość do słodyczy. Nie ulega jednak wątpliwości, że papryczki chili przyspieszają tempo, w jakim odbywa się przemiana materii, a tym samym sprawiają, że spalanie zbędnych kalorii odbywa się znacznie szybciej niż ma to miejsce wówczas, gdy unikamy ostrej przyprawy. Nie tylko nadwaga może nas jednak skłaniać do tego, aby sięgać po papryczki chili, badania naukowe potwierdzają bowiem, że przyprawa ułatwia proces oczyszczania górnych dróg oddechowych, wzbogaca organizm o niezbędne mu witaminy, a nawet sprawia, że cieszymy się uczuciem orzeźwienia, przyczynia się bowiem do bardziej intensywnego pocenia się organizmu. Papryczki chili są również zalecane w profilaktyce antynowotworowej, nie szkodząc przy tym również pacjentom zmagającym się z problemami kardiologicznymi i problemem zbyt wysokiego cholesterolu.
W zależności od naszych upodobań w kuchni możemy stosować zarówno świeże, jak i suszone papryczki chili. Te ostatnie są zalecane zwłaszcza osobom, które nie są jeszcze pewne tego, czy ostra kuchnia przypadnie im do gustu, w postaci proszku bardzo długo zachowują bowiem nie tylko swój smak i aromat, ale również właściwości odżywcze. Wśród potraw, które nie mogą obyć się bez tej przyprawy wymienia się przede wszystkim te, które pojawiają się w kuchniach orientalnych, warto jednak zwrócić uwagę na to, że papryczki chili możemy wykorzystywać z powodzeniem przyprawiając w ten sposób drób, potrawy z mięsa wieprzowego, a nawet ryż i kaszę. Początkowo warto serwować niewielkie jej ilości, nasze podniebienie musi bowiem przyzwyczaić się do ostrego smaku przyprawy.




Liść laurowy

Wawrzyn szlachetny zdecydowanie lepiej znany nam liść laurowy w stanie dzikim jest spotykany w obszarze śródziemnomorskim, a granicą jego pojawiania się są południowe Alpy. Nie oznacza to jednak, że nie mamy z nim do czynienia również w innych częściach Europy i świata, wpływ na jego popularność ma przy tym zarówno działanie prozdrowotne, jak i walory smakowe.
W zależności od odmiany i miejsca występowania wawrzyn szlachetny może być zarówno wiecznie zielonym krzewem, jak i drzewem. Jego najwyższe egzemplarze sięgają nawet dziesięciu metrów, mamy przy tym do czynienia z rośliną długowieczną, która jest w stanie przetrwać nawet sto lat. Atrakcyjność wizualna wawrzynu przyczynia się do tego, że mamy w jego przypadku do czynienia z rośliną ozdobną, która wykorzystywana jest przede wszystkim przez te osoby, które liczą na poprawę wizerunku żywopłotu. Na duże znaczenie liścia laurowego wpływają jednak przede wszystkim jego walory prozdrowotne oraz szereg zastosowań kulinarnych.
W medycynie ludowej napary z wawrzynu szlachetnego są stosowane już od stuleci. Zapisywano je przede wszystkim pacjentom, którzy mieli problemy z utrzymaniem właściwego krążenia krwi, liść laurowy znany był jednak również jako roślina chroniąca wątrobę i działająca kojąco na układ nerwowy. Od wawrzynu nie stroni jednak również ani medycyna konwencjonalna, ani kosmetologia, jest on bowiem wykorzystywany zarówno do produkcji odprężających i pobudzających płynów do kąpieli, jak i maści oraz esencji pomagających pacjentom zmagającym się z bólami reumatycznymi.
Sztuka kulinarna docenia przede wszystkim charakterystyczny gorzkawy i ostry smak wawrzynu, dzięki któremu możemy mówić w jego przypadku o przyprawie wzbogacającej serwowane potrawy, ożywiającej je i nadającej im wyrazistości. Osoby, które wiedzą wiele na temat smacznych potraw radzą jednak, aby liść laurowy był stosowany z umiarem, a po przygotowaniu usuwany z potrawy. Jeśli o tym zapomnimy – gorzki smak zdominuje przygotowany przez nas posiłek i przyczyni się do tego, że jego walory ulegną pogorszeniu.
Liść laurowy najczęściej wykorzystywany jest wówczas, gdy zależy nam na poprawie smaku zup. Warto jednak pomyśleć o nim także podczas peklowania mięs oraz marynowania grzybów. Przyprawa ta jest znana ze swojego pozytywnego wpływu na wątrobę, nie powinno więc zabraknąć jej w potrawach ciężkostrawnych, takich, jak choćby bigos i gulasz.




Majeranek

Pochodzący z basenu Morza Śródziemnego majeranek współcześnie jest rośliną rosnącą dziko jedynie na terenie Cypru oraz Turcji. Jako roślina uprawna majeranek spotykany jest jednak niemal w każdym zakątku świata, jego właściwości lecznicze i walory smakowe są bowiem powszechnie znane i doceniane. Co ciekawe, po majeranek sięga także przemysł kosmetyczny wykorzystując zielę tak do produkcji mydeł, jak i perfum.
Sama roślina osiąga do pięćdziesięciu centymetrów wysokości i charakteryzuje się wzniesionymi, silnie rozgałęzionymi łodygami. Kwitnie od lipca, a jego aktywność notowana jest aż do momentu, w którym pojawiają się pierwsze przymrozki. 
majeranku wyjątkowo pozytywnie wypowiadają się zwolennicy medycyny ludowej, mają przy tym podstawy do niemałego zadowolenia. Najbardziej popularną właściwością rośliny jest pomoc chorym zmagającym się ze schorzeniami układu pokarmowego, w tym zwłaszcza z nieżytem żołądka, majeranek znany jest jednak i z tego, że reguluje procesy trawienne, a duża zawartość garbników w jego składzie przyczynia się do tego, ze mówimy o nim jako o środku, którego podawanie zalecane jest pacjentom zmagającym się z biegunkami. Cennym z punktu widzenia medycyny jest również olejek eteryczny uzyskiwany z tej rośliny, często wykorzystuje się go podczas inhalacji łagodzących objawy i skutki chorób górnych dróg oddechowych. Spora popularnością cieszą się również herbatki z majerankiem w swoim składzie, potwierdzono bowiem, że maja one działanie uspokajające.
W kuchniach świata wykorzystuje się przede wszystkim rozdrobnione ziele majeranku, jego walory smakowe łączą się przy tym z leczniczymi, dodawane jest ono bowiem przede wszystkim do potraw ciężkostrawnych. Majeranek idealnie komponuje się z grochówką, zupą fasolową i innymi potrawami powstającymi z wykorzystaniem roślin strączkowych, sporą popularnością cieszy się jednak i wówczas, gdy przedmiotem naszego zainteresowania jest sztuka przyprawiania tłustych mięs. Mówi się, że majeranek powinien być stosowany przede wszystkim w zestawieniu z solą i pieprzem, jeśli jednak używa się go oszczędnie przypadnie jednak do gustu i wówczas, gdy pojawi się w otoczeniu szałwii, rozmarynu oraz tymianku. Samo ziele powinno być przechowywane w szczelnie zamkniętym opakowaniu, w takim stanie zachowuje bowiem trwałość nawet do dwunastu miesięcy.




Szafran

Znany jako najdroższa przyprawa świata szafran pochodzi najprawdopodobniej z Europy Południowo-Wschodniej, choć nie brakuje także dowodów na to, że jego ojczyzną są tereny dzisiejszej Azji Mniejszej. Nie jest znana jego forma dzika, tradycja uprawy szafranu jest jednak wyjątkowo bogata i datuje się już na czasy, w których najważniejszym państwem świata był starożytny Egipt. Co ciekawe, już w tym najwcześniejszym okresie szafran był uprawiany nie tylko ze względu na jego walory smakowe, ale również ze względu na to, że sprawdzał się jako barwnik, roślina szybko stała się przy tym jednym z elementów rytuałów religijnych (do dziś wykorzystywana jest w tym celu w hinduizmie). Obecnie potentatem w produkcji szafranu jest Turcja.
Jako przyprawę szafran charakteryzuje cierpki smak i zapach zbliżony do tego, jaki posiada skoszona trawa. Charakteryzuje go również delikatny metaliczny połysk sprawiający, że często mówi się także o jego walorach wizualnych. Dziś stosuje się go w kuchniach całego świata przede wszystkim ze względu na walory smakowe, sięgając po szafran powinniśmy mieć jednak również świadomość tego, że mamy do czynienia z przyprawą o walorach prozdrowotnych. W przeszłości szafran podawano między innymi chorym zmagającym się z czarną ospą. Dziś tak poważne choroby można leczyć wykorzystując zdobycze medycyny konwencjonalnej, szafran nadal chwalony jest jednak przez pacjentów zmagających się z rozstrojem żołądka. Coraz częściej można również zapoznać się z wynikami badań naukowych potwierdzający, że regularnie stosowana przyprawa nie tylko powstrzymuje starzenie, ale również może być jednym z elementów profilaktyki antynowotworowej.
Jedna z ciekawszych właściwości szafranu wykorzystywanych w sztuce kulinarnych jest barwienie potraw i nadawanie im pomarańczowego odcienia. Z tego względu do możliwości szafranu chętnie odwołują się cukiernicy, a także producenci curry, serów, a nawet napojów alkoholowych. Często wykorzystywany jest również jako przyprawa poprawiająca smak ryżu i właśnie w takiej postaci szafran pojawia się w wielu potrawach narodowych podawanych nie tylko w Europie (Hiszpania), ale również w Azji (Iran). Wysokie koszty produkcji szafranu przyczyniają się do tego, że nie zawsze możemy otrzymać go w czystej postaci, powszechną praktyką jest zaś mieszanie szafrany z kurkumą, a w dalszej kolejności również z krokoszem.




Kurkuma

Zwana niekiedy szafranem indyjskim kurkuma jest rośliną, która najlepiej czuje się na terenie Azji Południowej. To właśnie tam po raz pierwszy zainteresowano się jej walorami smakowymi, tam też podjęto pierwsze próby znajdowania dla niej praktycznych zastosowań. W Polsce roślina ta niekiedy nazywana jest także ostryżem długim, a tradycja stosowania jej jako przyprawy nie jest wcale krótka również w odniesieniu do naszej rodzimej kuchni.
Co ciekawe, sztuka kulinarna nie jest jedyną, która zainteresowała się unikatowymi właściwościami kurkumy, mówimy bowiem o roślinie, o której z ożywieniem wypowiadają się także osoby zawodowo zajmujące się kosmetologią. Kurkuma wykorzystywana jest przede wszystkim jako składnik umożliwiający barwienie szminek, jest jednak obecna także w podkładach pod makijaż oraz w płukankach do włosów. Znają ją również panie, które cenią sobie orientalne zapachy perfum, olejek z kurkumy jest bowiem wyjątkowo często jednym z ich składników.
Znacznie bardziej interesujące wydają się jednak właściwości lecznicze kurkumy, można bowiem przypuszczać, że nie pozostawały one bez wpływu na jej popularyzację najpierw w kuchni indyjskiej, a następnie również w kuchniach w innych częściach świata. W tym kontekście zwraca się uwagę przede wszystkim na jej działanie rozkurczowe, żółciotwórcze oraz bakteriobójcze, indyjska medycyna ludowa docenia jednak kurkumę również ze względu na jej właściwości przeciwzapalne. Jako przyprawa kurkuma jest ceniona przede wszystkim dlatego, że pobudza wątrobę do produkowania większej ilości żółci, można więc podawać ją w połączeniu z bardzo ostrymi potrawami mając pewność, że ułatwi ich trawienie. Występujący w kłączach kurkumy żółty pigment znany jest również jako przeciwutleniacz, zwolennicy przyprawy zwracają zaś uwagę i na te wyniki badań, które potwierdzają, że kurkuma z powodzeniem może być stosowana zarówno w profilaktyce antynowotworowej, jak i jako środek przeciwdziałający chorobie Alzheimera.
W kuchni polskiej kurkuma przyjęła się jako jedna z przypraw, którą dodaje się do makaronów, ryżu, kaszy oraz różnego rodzaju mięs, jej ciekawym smakiem i oryginalnymi właściwościami można jednak cieszyć się i wówczas, gdy doda się ją do gotowanych ziemniaków. Niewielkie ilości kurkumy nie przyczyniają się do zmiany smaku potraw, dają im jednak piękne żółte zabarwienie.




Sól kuchenna

Sól kuchenna (będąca w rzeczywistości chlorkiem sodu w niemal czystej postaci) to przyprawa kuchenna o imponujących tradycjach. Pierwsze wzmianki na jej temat pochodzą jeszcze ze Starego Testamentu, czytamy w nim przy tym przede wszystkim o znaczeniu soli jako ofiary, a nie jako przyprawy. Rzeczywiście, zanim zaczęliśmy się nią delektować, sól zrobiła ogromną karierę jako środek płatniczy wysoką cenę osiągając nie tylko w starożytności, ale i w epokach znacznie późniejszych. O tym, że ma ona właściwości lecznicze jako pierwsi przekonali się Hebrajczycy, Rzymianom zaś zawdzięczamy odkrycie tego, że mówimy o przyprawie posiadającej znakomite właściwości konserwujące.
Choć historia soli jest niezwykle bogata, a jej ogromne znaczenie nie jest możliwe do zakwestionowania, współcześnie nie wszyscy uznają się za jej zwolenników. Wiele mówi się o leczniczych właściwościach soli (moda na seanse w grotach solnych dotarła również do Polski, lekarze nie mają zaś wątpliwości, co do tego, że wspomniane seanse mogą zagwarantować nam nie tylko dobre samopoczucie, ale i zmniejszenie problemów z układem oddechowym), zwraca się jednak uwagę i na to, że jest to przyprawa, która powinna być stosowana z umiarem.
Sód będący najważniejszą częścią składową soli kuchennej odpowiada za prawidłową gospodarkę wodną organizmu, nie można więc utrzymywać, że unikanie soli jest wskazane. Nadmiar jednak oznacza wstrzymanie wody w organizmie, problemy z jego regularnym oczyszczaniem oraz przybieranie na wadze. 
Niektóre właściwości soli potrafią zaskoczyć nawet największych kucharzy. Okazuje się, że można dodawać ją nie tyko do ciast, makaronów oraz mięsa. Odrobina soli wzmacnia smak kawy, herbaty, czekolady oraz kakao, doprawienie nią potrawy sprawia zaś, że osoby kosztujące jej mają lepszy apetyt i nie zapominają o popijaniu posiłków odpowiednią ilością wody. Sól kuchenna przyda nam się zresztą nawet wówczas, gdy nie zajmujemy się przygotowywaniem posiłku, okazuje się bowiem, że znana jest również z umiejętności radzenia sobie z wieloma rodzajami plam, którym nie jest w stanie sprostać nawet solidny proszek do prania.


Pieprz

Choć pieprz nie jest już, tak jak to miało miejsce w średniowieczu, wyłącznie przyprawą królów i magnatów, nadal wzbudza bardzo duże zainteresowanie smakoszy. Jego upowszechnienie się wcale mu zresztą nie zaszkodziło, w kuchniach świata pieprzjest bowiem obecny nie z uwagi na swoją elitarność, ale dlatego, że potrafi uratować każdą potrawę wyostrzając jej smak i nadając jej wyrazistości. Warto zresztą zwrócić uwagę na to, że zalet pieprzu jest zdecydowanie więcej, a liczba jego rodzajów może przyprawić o zawrót głowy.
Ojczyzną pieprzu są te tereny, na których panuje klimat równikowy i zwrotnikowy, na uwagę zasługuje zaś i to, że na świecie wyróżnia się blisko 700 jego rodzajów. Wszystkie posiadają swoje oryginalne właściwości i znaczące rzesze zwolenników, gdybyśmy jednak mieli wskazać na rozwiązanie cieszące się największym powodzeniem w kuchni świata, z pewnością byłby to pieprz czarny. 
Ojczyzną pieprzu czarnego są Indie, jest on jednak uprawiany również w innych krajach, w których panuje klimat tropikalny. Dla jego hodowców kluczowe znaczenie mają owoce, to bowiem właśnie z nich produkuje się pieprz przyprawowy. Co ciekawe, to właśnie okres zbioru i stan owoców mają największy wpływ na to, jak smakować będzie pieprz. Klasyczny pieprz czarny powstaje zatem z wykorzystaniem owoców niedojrzałych, fermentowanych oraz suszonych, gdy zaś owoce będą bardziej dojrzałe – rezultatem starań hodowcy będzie łagodniejszy pieprz biały.
Wśród zalet pieprzu wskazuje się przede wszystkim na to, że pobudza on apetyt przyczyniając się jednocześnie do zwiększonego wydzielania soków trawiennych. Od niedawna zwraca się jednak uwagę i na to, że może być on pomocny również wówczas, gdy musimy stoczyć walkę z otyłością. Wśród zalet pieprzu wymienia się między innymi regulację pracy systemu trawiennego, usuwanie z organizmu resztek pokarmów oraz oczyszczanie ciała, lekarze zwracają zaś uwagę i na jego działanie moczopędne pozwalające osobom będącym na diecie pozbyć się nadmiaru wody z organizmu.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz